„Active shooter” to termin określający sytuacje, w których osoba uzbrojona aktywnie uczestniczy w przemocy, starając się spowodować jak największą liczbę ofiar w krótkim czasie. Takie zdarzenia mają miejsce w miejscach publicznych, takich jak szkoły, biura, centra handlowe czy przestrzenie rekreacyjne. Wyróżniają się brakiem konkretnego celu (ofiarami są często przypadkowe osoby) oraz dynamiką wydarzeń.
W tym wpisie przeczytasz:
- Czym jest Active Shooter?
- Przyczyny zjawiska
- Cechy charakterystyczne
- Active Shooter w perspektywie ideologii Blackpill i Redpill
- Jak reagować?
- Podsumowanie
Zjawisko Active Shooter: czym jest?
Active shooter to osoba angażująca się w przemoc z użyciem broni palnej w celu spowodowania maksymalnych strat wśród ludzi w krótkim czasie. Z psychologicznego punktu widzenia zjawisko to można zrozumieć przez pryzmat mechanizmów poznawczych, emocjonalnych i społecznych, które prowadzą do tak destrukcyjnych działań.
Z psychologicznego punktu widzenia istotnym elementem tego zjawiska jest tzw. model spirali przemocy, w którym wcześniejsze doświadczenia urazowe i brak wsparcia w ich przetwarzaniu prowadzą do narastającego gniewu i agresji.
Zjawisko to budzi ogromny niepokój społeczny, szczególnie w krajach takich jak Stany Zjednoczone, gdzie liczba takich incydentów jest wyższa niż w innych częściach świata. Według raportu FBI, w latach 2000–2022 w USA doszło do 277 zdarzeń klasyfikowanych jako active shooter, w których zginęło 1024 osoby, a ponad 1500 zostało rannych.
W tym roku w USA doszło do 322 strzelanin w szkołach. Jest to druga najwyższa liczba strzelanin w jakimkolwiek roku od 1966. Wyprzedza ją tylko ubiegły rok, kiedy to doszło do 349 strzelanin. (źródło: reuters.com)
W Polsce zjawisko to nie jest tak powszechne, natomiast zdarzają się tego typu pojedyncze przypadki, jak choćby atak w Brześciu Kujawskim w 2019 roku spowodowany przez 19-letniego byłego ucznia szkoły.
Przyczyny Zjawiska: Perspektywa Psychologiczna i Neuropsychologiczna
1. Psychologia sprawców
Osoby dokonujące aktów przemocy masowej często posiadają podobne cechy psychologiczne:
- Traumy i dysfunkcje emocjonalne: wielu sprawców doświadczało przemocy w dzieciństwie, izolacji społecznej lub głębokiego poczucia niesprawiedliwości.
- Poczucie odrzucenia: szczególnie w kontekście relacji interpersonalnych. Badania pokazują, że ponad 60% sprawców było izolowanych lub odczuwało marginalizację przed dokonaniem ataku.
- Brak empatii: psychopatia lub inne zaburzenia osobowości często towarzyszą sprawcom.
- Idea nadkompensacji: u wielu sprawców widoczna jest próba odzyskania poczucia kontroli lub siły poprzez akt przemocy.
2. Mechanizmy neuropsychologiczne
- Zaburzenia regulacji impulsów: problemy w funkcjonowaniu kory przedczołowej (odpowiedzialnej za kontrolę impulsów) mogą prowadzić do impulsywności i braku zdolności przewidywania konsekwencji.
- Dysfunkcje układu limbicznego: nadmierna aktywacja struktur takich jak ciało migdałowate może prowadzić do agresywnych reakcji emocjonalnych.
- Zależność od dopaminy: niektórzy sprawcy mogą szukać silnych bodźców emocjonalnych, takich jak poczucie władzy i kontroli nad życiem innych.
3. Wpływ środowiska społecznego i kulturowego
- Dostęp do broni: w krajach, gdzie prawo do posiadania broni jest liberalne, liczba incydentów typu active shooter jest wyższa.
- Media: gloryfikacja sprawców w filmach, grach komputerowych czy mediach może stanowić czynnik zachęcający.
- Ideologie i ekstremizm: czasem sprawcy są motywowani przez ideologie (np. rasowe, polityczne).
3 kluczowe cechy wyróżniające sprawców tego typu sytuacji to (w ujęciu psychologicznym) :
- Zaburzenia emocjonalne i poznawcze – wiele osób dokonujących takich czynów doświadczało wcześniej traum, izolacji społecznej, czy problemów z regulacją emocji.
- Skrajne poczucie frustracji lub niesprawiedliwości – może ono wynikać z braku satysfakcji w życiu osobistym, zawodowym lub z poczucia odrzucenia przez społeczeństwo.
- Brak empatii i dehumanizacja ofiar – sprawcy mogą traktować swoje działania jako formę zemsty lub wyrażenia siły, co eliminuje możliwość współczucia dla ofiar.
Active Shooter w perspektywie ideologii Blackpill i Redpill
Blackpill
Ideologia blackpill koncentruje się na poczuciu fatalizmu i przekonaniu, że osobiste braki (np. wygląd, status społeczny) determinują życie. Niektórzy sprawcy active shooter wywodzą się z środowisk, gdzie blackpill jest bardzo popularny lub wręcz ideologię tę podają jako motywy swoich działań wprost. Poczucie skrajnej izolacji i niesprawiedliwości to potencjalna motywacja do odwetu na społeczeństwie, które uważane jest przez osoby myślące kategoriami blackpill za źródło ich cierpienia.
Redpill
Ideologia redpill, choć mniej pesymistyczna, często podkreśla idee dominacji i walki o pozycję społeczną. W jej ekstremalnej formie może napędzać poczucie frustracji wśród jednostek, które nie osiągnęły sukcesu w życiu osobistym lub zawodowym. Przekonanie o byciu „niedocenianym” lub „odrzuconym” może znajdować odzwierciedlenie w (niekontrolowanych) zachowaniach agresywnych.
Jak reagować na sytuację typu active shooter?
1. Zachowanie podczas incydentu
- Run (Uciekaj): jeśli jest to możliwe, uciekaj w bezpieczne miejsce. Pozostaw rzeczy osobiste.
- Hide (Ukryj się): znajdź schronienie, wycisz telefon i zamknij drzwi na klucz.
- Fight (Walcz): jako ostateczność, podejmij działania w obronie własnej, używając wszystkiego, co jest pod ręką.
2. Reakcja psychologiczna po incydencie
- Wsparcie psychologiczne: osoby, które przeżyły takie wydarzenie, często doświadczają zespołu stresu pourazowego (PTSD). Terapia poznawczo-behawioralna oraz interwencje kryzysowe są tu kluczowe.
- Budowanie poczucia bezpieczeństwa: ważne jest odbudowanie zaufania do przestrzeni publicznej oraz grup społecznych.
3. Prewencja
- Wczesne wykrywanie zagrożeń: szkolenie nauczycieli, pracowników biurowych oraz służb w zakresie rozpoznawania sygnałów ostrzegawczych (np. groźb, nietypowego zachowania).
- Wsparcie zdrowia psychicznego: promowanie dostępu do terapii oraz budowanie społecznej świadomości o problemach psychicznych.
- Ograniczenie dostępu do broni: wdrożenie bardziej restrykcyjnych procedur prawnych.
Podsumowanie
Zjawisko active shooter stanowi skomplikowany problem społeczny z wieloma wymiarami psychologicznymi, neuropsychologicznymi oraz kulturowymi. Jego prewencja wymaga współpracy różnych grup społecznych, instytucji oraz ekspertów. Edukacja, wsparcie psychiczne oraz zrozumienie mechanizmów stojących za takimi zdarzeniami są kluczowe dla budowania bezpieczniejszego społeczeństwa.
W kontekście danych na temat przestępczości z użyciem broni, raporty policyjne w Polsce wskazują, że jest to problem marginalny w porównaniu z innymi krajami, ale wzrasta świadomość potencjalnego zagrożenia w miejscach publicznych, takich jak galerie handlowe czy szkoły.
