Pop-psychologia to termin, który odnosi się do popularnych i przystępnych koncepcji psychologicznych, które często znajdują się w książkach, mediach społecznościowych, a nawet memach. Mimo, że mogą one pochodzić z prawdziwych teorii psychologicznych, bywają przeważnie uproszczone, wyrwane z kontekstu i pozbawione dowodów naukowych. W efekcie prowadzą do błędnych interpretacji, które mogą wyrządzić więcej szkody niż pożytku!
W tym wpisie przeczytasz:
- Co znaczy określenie pop-psychologia?
- Jakie zagrożenia niesie ze sobą niefachowe uprawianie psychologii?
- Kto nie powinien zajmować się psychologią?
- Jak ustrzec się przed pop-psychologami?
- Wnioski
Pop-psychologia – o co właściwie chodzi..?
Pop-psychologia zyskała ogromną popularność głównie dzięki mediom społecznościowym, gdzie łatwo przekazywać emocjonalnie atrakcyjne i łatwe do zrozumienia hasła. Są to na przykład zwroty typu: „uwolnij się od toksycznych ludzi” lub „przestań pozwalać ludziom na kontrolowanie twojego życia”. Brzmią prosto, ale w praktyce mogą być bardzo mylące. Pop-psychologia może dać ludziom złudne poczucie wiedzy, a tymczasem psychika ludzka to coś znacznie bardziej złożonego i wymagającego ostrożności.
Zagrożenia wynikające z pop-psychologii
Uproszczone teorie i brak dowodów naukowych
- Pop-psychologia często bazuje na uproszczonych lub przestarzałych teoriach, które nie mają już oparcia w badaniach. Skutkuje to pojawieniem się stereotypów, które utrwalają błędne przekonania. Przykładem może być tu popularna teoria „prawej i lewej półkuli mózgu” sugerująca, że lewa półkula odpowiada za logikę, a prawa za kreatywność, to przykład teorii, która została już wielokrotnie obalona. Pomimo tego, takie uproszczone poglądy wciąż funkcjonują, wprowadzając ludzi w błąd.
Autodiagnoza i zbyt łatwe przypisywanie etykiet
- Hasła w stylu „toksyk” lub „narcyz” mogą prowadzić do wielu problemów, w tym np stygmatyzacji. Samodiagnoza staje się coraz popularniejsza, a ludzie szybko i często niewłaściwie identyfikują u siebie lub innych cechy zaburzeń psychicznych! Może to prowadzić do wzrostu napięcia i nieporozumień w relacjach międzyludzkich. W skrajnych przypadkach autodiagnoza może również opóźnić konsultację ze specjalistą, który mógłby pomóc w rzetelnej analizie sytuacji i co za tym idzie – REALNEJ pomocy.
Eksperymentowanie na sobie bez wiedzy i odpowiednich narzędzi
- Wiele osób, zachęconych łatwo dostępnymi treściami psychologicznymi, podejmuje próby zmiany swoich zachowań lub nawyków. Popularne wyzwania typu choćby „21 dni do zmiany nawyku” czy inne atrakcyjne (bo szybko, łatwo i przystępnie!) często dają złudzenie łatwości wprowadzania głębokich zmian w obrębie naszej psychiki, ale – brak wsparcia ze strony profesjonalisty może prowadzić do głębokiej frustracji, poczucia porażki, wręcz odwrotnych od zamierzonych skutków.. W rzeczywistości wiele procesów psychicznych jest bardziej skomplikowanych i wymaga czasu, a także odpowiedniego przygotowania. Niestety – to problem naszych czasów – dawanie złudnego poczucia, że wszystko „zrobi się samo”, „szybko”, bez pomocy tych „niepotrzebnych specjalistów”.
Wzmacnianie mitów i wzorców kulturowych
- Pop-psychologia jest również narzędziem, które wzmacnia różne (często to niewłaściwe) wzorce kulturowe. Na przykład promowanie „pozytywnego myślenia” jako sposobu na wszystkie problemy może prowadzić do fałszywego przekonania, że wystarczy się uśmiechać, by pokonać trudności. Ignorowanie emocji negatywnych, takich jak smutek czy złość, może prowadzić do ich zepchnięcia na dalszy plan, co w dłuższej perspektywie skutkuje niekontrolowanym wybuchem tychże..
Kto więc nie powinien zajmować się działaniem w obszarze psychologii?
Psychologia to dziedzina naukowa, która wymaga lat edukacji, praktyki, a przede wszystkim odpowiedzialności. Wbrew powszechnym opiniom także, nowoczesna psychologia to dziedzina bardzo ścisła i konkretna! Niestety, pop-psychologia często przyciąga osoby, które nie posiadając odpowiednich kwalifikacji, chcą pomagać ludziom. To spore zagrożenie!
Osoby, które nie powinny działać w obszarze psychologii, to przede wszystkim ci, którzy:
• Nie mają formalnego wykształcenia i certyfikatów – psycholog to zawód wymagający lat edukacji, aby zrozumieć, jak działa ludzki umysł, jakie są normy zdrowia psychicznego i jak odpowiednio przeprowadzać interwencje psychologiczne.
• Nie posiadają odpowiedniego doświadczenia klinicznego – samodzielne eksperymentowanie na własnym życiu to jedno, ale praca z osobami, które mogą borykać się z poważnymi problemami natury psychicznej, wymaga specjalistycznej wiedzy i doświadczenia.
• Nie rozumieją granic własnych kompetencji – osoby bez formalnego wykształcenia w zakresie psychologii mogą mieć dobre intencje, jednak mogą nie znać granic własnych kompetencji, co często prowadzi do sporych szkód. (ciekawostka – efekt Dunninga – Krugera)
• Są podatne na modę i trendy – osoby, które śledzą wyłącznie popularne trendy psychologiczne, ale nie są świadome głębszych mechanizmów psychologicznych przez brak merytorycznych podstaw, mogą nieświadomie propagować nieprawdziwe poglądy, czy szkodliwe mity.
Jak ustrzec się przed pułapkami pop-psychologii?
Jeśli jesteś osobą zainteresowaną rozwojem osobistym, chcesz czerpać inspirację z psychologii, korzystając również m. in. ze źródeł w internecie, warto pamiętać o kilku zasadach:
1. Weryfikuj te źródła – przed wprowadzeniem jakichkolwiek zmian w swoim życiu lub wyciągnięciem wniosków na podstawie przeczytanych informacji, sprawdź, czy opierają się one na rzetelnych źródłach i czy są poparte badaniami.
2. Unikaj uproszczonych diagnoz – psychika człowieka jest skomplikowana, a wyciąganie wniosków na podstawie krótkich tekstów może prowadzić do mylnych przekonań. W przypadku problemów emocjonalnych czy trudnych relacji warto udać się do profesjonalisty.
3. Zwracaj uwagę na dowody naukowe – psychologia jest dziedziną, która cały czas się rozwija. Wybieraj treści tworzone przez ekspertów, którzy opierają swoje tezy na wynikach badań (a jeszcze lepiej na metaanalizach ).
4. Szukaj wsparcia u specjalistów – psychoterapeuci i psycholodzy są wykształceni oraz przeszkoleni, aby oferować pomoc zgodnie z najwyższymi standardami etycznymi i zawodowymi. W przypadku poważniejszych problemów emocjonalnych warto zwrócić się do osób, które mają odpowiednie kwalifikacje.
Podsumowanie i wnioski
Pop-psychologia, mimo że bywa inspirująca i przyjemna w odbiorze, nie jest pełnowartościowym zamiennikiem profesjonalnej wiedzy psychologicznej. Warto pamiętać, że prawdziwa praca nad sobą wymaga głębszej refleksji, czasu oraz – często – wsparcia specjalisty. Rzetelna psychologia opiera się na naukowych dowodach, których nie można zastąpić prostymi hasłami czy „trikami”.
