Uzależnienie od technologii dotyczy coraz większej grupy osób. Krąży obiegowe przekonanie, że temat ten dotyczy wyłącznie nastolatków grających godzinami w gry komputerowe. Jednak nie jest to prawda. Uzależnienie od technologii to zespół zachowań mających destrukcyjny wpływ na naszą codzienność niezależnie od wieku czy statusu społecznego. Co więcej dotyczy nie tylko nowych technologii, lecz także zadomowionego w wielu rodzinach telewizora.
159 dni w roku spędzamy przed ekranem
- Przeciętny Polak w internecie spędza nieco ponad 6 godzin dziennie
- Statystyczny Polak wpatruje się w świecące ekrany przez 10 godzin i 26 minut dziennie.
- Łącznie daje to 159 dni w roku spędzonych przy komputerze, telewizorze czy smartfonie
- Skutkiem ekspozycji na światło niebieskie jest spadek poziomu melatoniny. W przypadku dzieci jest dwukrotnie większy niż u dorosłych. O tym, jak destrukcyjnie niebieskie światło wpływa na sen więcej przeczytasz tutaj.
Raport: Życie przed ekranem. Jak wpływa na wzrok Polaków?
Ekrany towarzyszą nam nawet w toalecie
Badania dowodzą, że spędzanie więcej niż 3 godzin dziennie przed monitorem w niemal 9 na 10 przypadków prowadzi do problemów ze wzrokiem. Ważne znaczenie dla tego wyniku mają smartfony. Korzystanie ze smartfona kilka godzin dziennie deklaruje połowa osób w wieku 15-35 lat, a 82 proc. ankietowanych przyznaje, że zabiera go ze sobą wszędzie – nawet do toalety czy sypialni.
Dla porównania, tradycyjnej telewizji Polacy poświęcają codziennie około 4 godziny i 24 minuty. To o przeszło 1,5 godziny więcej niż przeciętny obywatel świata. Pod względem surfowania po sieci plasujemy się jednak poniżej globalnej średniej, z czasem krótszym o 40 minut.
Uzależnienie od technologii jest coraz częściej diagnozowane
Technologia może nas uzależniać. Według badań przeprowadzonych przez Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne od internetu uzależnionych jest ok. 6 proc. osób korzystających z sieci na co dzień.
The Centre for On-Line Addiction proponuje wyróżnienie następujących typów uzależnienia od Internetu:
- erotomania internetowa – jej objawami jest notoryczne odwiedzanie stron z pornografią. Takie osoby nierzadko udzielają się także na forach internetowych i czatach o tematyce erotycznej. Erotomania internetowa jest szczególnie groźna dla niestabilnych emocjonalnie osób, szczególnie najmłodszych.
- socjomania internetowa – to uzależnienie od kontaktów społecznych w sieci. Dla chorego znajomości internetowe wypierają te z realnego świata – może on przez kilka godzin rozmawiać z ludźmi z całego świata, a przy tym mieć problem z nawiązaniem relacji z sąsiadem czy innymi ludźmi spoza internetu. Co więcej, osoby z socjomanią internetową nierzadko nie mają żadnych znajomych oprócz tych z sieci i tracą umiejętność nawiązywania kontaktów.
- przeciążenie informacyjne – to zjawisko, w którym człowiek nie jest w stanie poradzić sobie z ilością i szybkością dostarczanych mu informacji. Przyjęcie tak wielu bodźców jest poza jego zdolnościami przyswajania. Przeciążenie informacyjne to rodzaj dyskomfortu psychicznego, szczególnie zauważalne w obecnych czasach, gdy za pomocą mediów elektronicznych co dzień jesteśmy wręcz zalewani informacjami.
- uzależnienie od sieci internetowej – to uzależnienie objawiające się wielogodzinnym korzystaniem z Internetu. Sieć staje się dla chorego źródłem dystresu i ma negatywny wpływ na każdą sferę jego życia – tej nazwy wielu badaczy używa także jako nazwy zbiorczej, w skład której zaliczają się także cztery powyżej wymienione dysfunkcje.
- uzależnienie od komputera – osoba uzależniona od komputera korzysta z niego kompulsywnie i zatraca poczucie czasu spędzonego przed nim. Chory przestaje funkcjonować w życiu społecznym i rezygnuje z dotychczasowych zainteresowań na rzecz komputera – często towarzyszy temu uzależnienie od internetu. Ludzie uzależnieni od komputerów często mają obsesyjne myśli, marzenia i fantazje na temat bohaterów z gier komputerowych.
Uzależnienie od technologii – kryteria diagnostyczne
W klasyfikacji DSM-V nadal nie uznano uzależnienia od internetu za zaburzenie. Według ICD-10, zachowanie można uznać za uzależnienie, jeżeli spełnione są przynajmniej 3 z 6 poniższych kryteriów i trwają minimum rok.
Kryteria:
- Silne pragnienie lub poczucie przymusu korzystania z Internetu.
- Trudności z samokontrolą dotyczącą powstrzymania się od wykonania czynności np. sprawdzania maili, portali społecznościowych.
- Wystąpienie zespołu abstynencyjnego – rozdrażnienia, niepokoju, irytacji związanych z brakiem dostępu do sieci ustępujących po ponownym zalogowaniu/podłączeniu.
- Zaistnienie tolerancji – potrzeby spędzania większej ilości czasu w Internecie niż wcześniej w celu uzyskania efektu zaspokojenia.
- Utrata zainteresowań i przyjemności istniejących przed uzależnieniem.
- Wielogodzinne korzystanie z Internetu pomimo dowodów na ich destrukcyjny wpływ na zdrowie i stosunki społeczne.
Czy problem dotyczy mnie lub moich bliskich?
Kimberley Young stworzyła krótki kwestionariusz, za pomocą którego każdy może sprawdzić, jak prezentują się jego nawyki w Internecie.
Jeśli na 5 spośród 8 pytań udzielisz odpowiedzi „TAK”, według autorki najpewniej masz problem z patologicznym uzależnieniem od Internetu:
- Czy czujesz się zaabsorbowany Internetem do tego stopnia, że ciągle rozmyślasz o odbytych sesjach internetowych i/lub nie możesz doczekać się kolejnych sesji?
- Czy odczuwasz potrzebę zwiększenia ilości czasu spędzanego w Internecie, aby uzyskać większe zadowolenie (mieć więcej satysfakcji)?
- Czy podejmowałeś wielokrotnie nieudane próby kontrolowania, ograniczania lub zaprzestania korzystania z Internetu?
- Czy odczuwałeś wewnętrzny niepokój, miałeś nastrój depresyjny albo byłeś rozdrażniony wówczas, kiedy próbowałeś ograniczać lub przerwać korzystanie z Internetu?
- Czy zdarza Ci się spędzać w Internecie więcej czasu niż było pierwotnie zaplanowane?
- Czy kiedykolwiek ryzykowałeś utratą bliskiej osoby, ważnych relacji z innymi ludźmi, pracy, nauki albo kariery zawodowej w związku ze spędzaniem zbyt dużej ilości czasu w Internecie?
- Czy kiedykolwiek skłamałeś swoim bliskim, terapeutom albo komuś innemu w celu ukrycia swojego nadmiernego zainteresowania Internetem?
- Czy używasz Internetu w celu ucieczki od problemów albo w celu uniknięcia nieprzyjemnych uczuć (np. poczucia bezradności, poczucia winy, niepokoju lub depresji)?
Uzależnienie od technologii – czy ryzykowne lub nadmiarowe korzystanie?
Technologia nie zniknie z naszego życia. Ona jest częścią świata, w którym funkcjonujemy. Niesie również wraz ze swoim rozwojem ogromny potencjał. Istnieją również zagrożenia i warto zadbać, aby to one nie przejęły kontroli nad naszym korzystaniem z technologii. To co pomaga w używaniu technologii w zdrowy sposób to nie korzystanie z urządzeń elektronicznych:
- Podczas posiłków
- Min. godzinę przed snem
- Podczas spotkań z innymi ludźmi
- Podczas wydarzeń kulturalnych
- Jako recepty na lęk, smutek, stres, w celu regulacji emocji
Pomocne przy tworzeniu balansu jest przygotowywanie list zadań z podziałem na aktywności online i offline, a jeśli mamy poczucie utraty kontroli stopniowe ograniczanie czasu przed ekranem o kilka/kilkanaście minut.
Warto również pomyśleć o byciu świadomie i asertywnie niedostępnym online.
