Psychologiczne combo wpływu na ludzką psychikę.
Zapraszamy do kolejnego, krótkiego artykułu w kontekście ważkich kwestii psychologicznych zilustrowanych obrazowo popkulturowym przykładem- dziś będzie to serial pt. Arcane.
W tym wpisie dowiesz się:
- Etiologia zła – w kontekście traumy i teorii społecznego uczenia się A. Bandury
- C-PTSD, czym jest i jak powstaje
- Teoria społecznego uczenia się – krótki przegląd
- Neuropsychologia traumy
- Wnioski i podsumowanie
Wstęp
Powder aka Jinx, z serialu Arcane, to bohaterka, której psychologiczny portret doskonale ilustruje, jak doświadczenia przemocy, traumy i braku wsparcia mogą deformować osobowość i prowadzić do autodestrukcyjnych zachowań. Jej historia doskonale wpisuje się w model wyjaśniany przez Alberta Bandurę w teorii społecznego uczenia się, która podkreśla, że ludzie uczą się poprzez obserwację, naśladowanie i przyswajanie wzorców zachowań innych, zwłaszcza w dzieciństwie.
Trauma i rozwój zaburzeń psychicznych.
Powder, jako dziecko, doświadczyła poważnej traumy — utraty rodziny, odrzucenia przez siostrę, a także ciągłego życia w świecie pełnym przemocy. W wyniku tych doświadczeń zaczęła rozwijać objawy złożonego PTSD (C-PTSD), które często pojawia się u osób, które doświadczyły powtarzających się traumatycznych wydarzeń w relacjach z bliskimi (głównie w dzieciństwie właśnie). Objawy C-PTSD mogą obejmować:
- Dezorientację tożsamościową, co manifestuje się w przejściu Powder w Jinx — nową, destrukcyjną wersję siebie.
- Przerysowane reakcje emocjonalne, takie jak wybuchy gniewu lub skrajne przygnębienie.
- Poczucie winy i niskiej wartości, które widać u Jinx, szczególnie w kontekście jej relacji z siostrą Vi.
Teoria społecznego uczenia się (A. Bandura)
Albert Bandura w swojej teorii podkreślał, że dzieci uczą się przez obserwację wzorców w swoim otoczeniu. Jeśli te wzorce są destrukcyjne, a otoczenie oferuje jedynie przemoc i brak wsparcia, jednostka internalizuje takie zachowania jako normy. W przypadku Jinx, obserwacja brutalnych działań otaczających ją wszędzie i ciągle oraz poczucie zdrady i braku miłości ze strony siostry istotnie wpłynęły na jej osobowość.
Zgodnie ze słowami Friedricha Nietzsche:
„Kto walczy z potworami, powinien zadbać, by sam nie stał się jednym z nich. A gdy długo spoglądasz w otchłań, otchłań spogląda również w ciebie”
Jinx jest żywym przykładem tej prawdy — samotność, ból i poczucie zdrady zmieniły ją w osobę, której działania są równie destrukcyjne, jak środowisko, w którym dorastała.
Neuropsychologiczny kontekst traumy.
Trauma, której doświadczała Jinx, wpłynęła na funkcjonowanie jej mózgu. Jak to działa?
- Układ limbiczny: nadmierna aktywacja ciała migdałowatego w reakcji na stres prowadzi do wybuchowych emocji.
- Kora przedczołowa: osłabione funkcje regulacyjne mogą powodować impulsywność i trudności w kontrolowaniu agresji.
- System nagrody dopaminowej: osoby z PTSD bardzo często poszukują intensywnych emocji jako formy ulgi od traumy, co jest swoistym mechanizmem kompensacyjnym.
Jak można pomóc Jinx?
Psychoterapia odgrywa kluczową rolę w leczeniu skutków traumy. W szczególności:
- Terapie oparte na regulacji emocji, takie jak terapia dialektyczno-behawioralna (DBT).
- Terapia poznawczo-behawioralna (CBT): pomaga zmienić destrukcyjne wzorce myślenia.
- Terapia EMDR (odwrażliwianie i przetwarzanie za pomocą ruchu gałek ocznych): skuteczna w przetwarzaniu traumatycznych wspomnień.
- Zakres związany z mindfulness.
Podsumowanie
Historia Jinx jest przestrogą, jak bardzo środowisko i brak wsparcia mogą deformować naszą psychikę, prowadząc do autodestrukcji. Postać ta jest także przypomnieniem, jak ważne jest wczesne rozpoznanie i wsparcie psychologiczne dla osób doświadczających traumy. Każdy, kto zbyt długo spogląda w ciemność, ryzykuje, że ciemność ta go pochłonie — dlatego tak istotne jest, by przeciwdziałać jej pogłębianiu, oferując tzw. „lekarstwo M” i wsparcie.
