Kontrola może być w naszym postrzeganiu świata umiejscowiona wewnątrz. Jednak możemy ją również czerpać z wzmocnień zewnętrznych. Dzieje się tak dlatego, że człowiek postrzega związek między własnym zachowaniem a wzmocnieniem przez pryzmat tego czy posiada kontrolę nad wzmocnieniami czy też nie. Analizujemy, czy można sprawować pełną kontrolę nad wzmocnieniami, czy zależą one całkowicie od otoczenia. Innymi słowy czy mamy wpływ na nasze decyzje, na podejmowane kroki w życiu, na to co nam się przydarza – czy to w jakim miejscu jesteśmy tu i teraz, kim jesteśmy, w jaki sposób myślimy – jest pochodną czynników z zewnątrz (okoliczności, innych ludzi, zbiegu różnych wydarzeń..)
W dzisiejszym wpisie przeczytasz:
- Jak nasza interpretacja sytuacji wpływa na nasze myśli, emocje i zachowanie?
- Kontrola – co na to teoria?
- Kontrola wewnątrz – jakie to ma konsekwencje dla mojego zachowania i samopoczucia
- Kontrola na zewnątrz – czy skoro tak jest to tak musi być?
- Jak umiejscowienie poczucia kontroli wpływa na nasz dobrostan?
- Zdrowy balans – jak można pracować z umiejscowieniem kontroli
Jak nasza interpretacja sytuacji wpływa na nasze myśli, emocje i zachowanie?
Najbardziej istotne znaczenie ma nie obiektywny wymiar sytuacji, ale sposób, w jaki człowiek ją spostrzega, jakie nadaje jej znaczenie.
Sposób spostrzegania związków przyczynowych między zachowaniem i wzmocnieniami można traktować jako kontinuum.
Możemy mieć przekonanie, że nasze zachowanie jest:
- sterowane przez czynniki zewnętrzne – osoba czuje się wtedy zależna od otoczenia, ma poczucia bycia kierowaną przez innych ludzi (rodzinę, system szkolny, środki masowego przekazu), obowiązujące nakazy i zakazy, instrukcje, kary i nagrody; zarówno sukcesy jak i porażki przypisuje czynnikom od niej niezależnym.
- kontrolowane przez nią samą – człowiek ma wtedy przekonanie o własnej podmiotowości, sam decyduje o swoim postępowaniu, wykorzystując wiedzę, kryteria oceny różnych stanów oraz standardy postępowania. Taka osoba ma poczucie, że podejmowane przez nią decyzje i działania determinują rzeczywistość i prowadzą do oczekiwanych rezultatów. Osoby te mają wysokie poczucie własnej sprawczości, a sukcesy i porażki przypisują jedynie własnym posunięciom.
Kontrola – co na to teoria?
Według J.B. Rottera, M.Seemana i S.Liveranta człowiek wewnątrzsterowny, to ktoś „kto w określonej sytuacji czy klasie sytuacji sądzi, że to, co się zdarzyło, zdarza, czy zdarzy się, jest bezpośrednio związane z tym, jak on postępował, postępuje, czy postąpi w tych sytuacjach”, zaś osoba zewnątrzsterowna sądzi, że „to, co zdarza jej się w pewnych sytuacjach, jest niezależne od tego, co ona robi w tych sytuacjach”.
Istnieje silna korelacja pomiędzy umiejscowieniem kontroli, a zdrowiem psychicznym i fizycznym, ilością sukcesów w życiu oraz ogólnym samopoczuciem, czego dowodzą liczne badania. Osoby o wewnętrznym umiejscowieniu kontroli pozostają zdrowsze i osiągają lepsze rezultaty swoich działań.
Szczęście odczuwamy dopóty, dopóki mamy przekonanie o tym, że czujemy kontrolę nad własnym życiem.
Przestajemy je odczuwać, kiedy przestajemy czuć kontrolę nad swoim życiem lub zaczynamy odnosić wrażenie, że jest ono kontrolowane przez inne czynniki lub innych ludzi (tj zewnętrzne umiejscowienie kontroli).
Kontrola wewnątrz – jakie to ma konsekwencje dla mojego zachowania i samopoczucia
Osoby o wewnętrznym umiejscowieniu kontroli czują, że:
- 🌱 są odpowiedzialne za siebie
- 🌱 podejmują własne decyzje
- 🌱 w dużym stopniu mają wpływ na to, co się dzieje w ich życiu
- 🌱 siedzą za sterami własnego życia i nim kierują
- 🌱 decydują o większości rzeczy, które im się przytrafiają
- 🌱 mają siłę
- 🌱 są zdecydowane i szczęśliwe
Kontrola na zewnątrz – czy skoro tak jest to tak musi być?
Osoby o zewnętrznym umiejscowieniu kontroli czują, że:
- nie panują nad własnym życiem, albo mogą nim kierować tylko w nikłym stopniu
- są przytłoczeni przez brzemię nieudanego związku, bezwzględnego szefa, toksycznej relacji – gdzie nie widzą szansy na uwolnienie się
- brak kondycji fizycznej
- nie takie wykształcenie
- kontrolę nad ich życiem ma ich własna przeszłość oraz związane z nią trudne dzieciństwo lub sposób wychowania i że nic nie mogą zrobić, aby zmienić tę sytuację
- mają przekonanie, że rządzą nimi ich własne: choroby, emocje, osobowości, więc nie mogą się zmienić na lepsze.
Mówią: „Już taki/ taka jestem.”
Tymi słowami zwalniając się z całej odpowiedzialności za swoje życie:
- za utrzymanie samodyscypliny
- siły woli
- koniecznych do dokonania zmian, które pozwolą im wieść takie życie, jakie chcą, i być szczęśliwymi.
Jak umiejscowienie poczucia kontroli wpływa na nasz dobrostan?
- im bliżej wewnętrznego umiejscowienia kontroli = tym więcej poczucia szczęścia, spełnienia, radości
- im bliżej zewnętrznego umiejscowienia kontroli = tym większe poczucie braku szczęścia
Zdrowy balans – jak można pracować z umiejscowieniem kontroli
Jeśli masz poczucie, że sprawczość w Twoim życiu jest poza Twoim wpływem przyjrzyj się czy rzeczywiście tak jest. Zastanów się i wypisz nawet najmniejsze obszary, w których masz możliwość zmiany. Na dany dzień i na możliwości „tu i teraz” zrób nawet najmniejszą zmianę, zapisz ją i doceń siebie za to, że podjęłaś/ pojąłeś wysiłek. Pamiętaj, że z czasem Twoje decyzje będą miały większy wpływ na Twoje życie jednak warto zacząć od małych kroków.
Jeśli czujesz, że trudno Ci odnaleźć swoją sprawczość – warto skorzystać z sesji z psychologiem lub psychoterapeutą i wspólnie przyjrzeć się przekonaniom, które mogą Cię blokować w drodze do Twoich celów.
