Dziś kolejny z cyklu artykułów o przemocy w białych rękawiczkach, czyli takiej która pozornie nie zostawia śladów. W poprzednich artykułach pokazywaliśmy jednak, że choć siniaki rzadziej się w niej pojawiają to rany psychiczne są długotrwałe i bolesne. W pierwszym artykule pisaliśmy o tym czym taka przemoc się charakteryzuje. Przeczytacie go tutaj. Dla wszystkich, którzy zastanawiają się na ile taka przemoc dotyczy bezpośrednio ich lub osób bliskich proponujemy tłumaczenie kwestionariusza przemocy emocjonalnej.
Przemoc emocjonalna dotyczy wszystkich przemocy
Sprawcy przemocy często mają osobowość niezintegrowaną, trudno im funkcjonować w relacji z innymi ludźmi w sposób konstruktywny. Bardzo często w przemocy emocjonalnej emocją pierwotną, która odpowiada za manifestowanie innych emocji (złości, pogardy, wstydu itp.), jest lęk.
Wchodząc w relację z ludźmi często powielamy to, czego doświadczyliśmy w rodzinie pochodzenia. Często jest to nieuświadomione, następuje u takich osób odcięcie emocjonalne. Kiedy osoby są poddawane konfrontacjom, odczuwają to jako atak, na co reagują różnymi formami agresji.
Mając pewne mechanizmy, schematy bywa, że podświadomie potrzebujemy powielić to doświadczenie, powtórzyć to, co było. Zatem często w partnerze szukamy matki/ojca, jako że często są to pierwsze osoby, z którymi nawiązujemy w życiu relacje. Są oni wzorem tego, jak powinny wyglądać więzi międzyludzkie, jacy powinni być kobiety i mężczyźni.
Bardzo często osoby stosujące przemoc emocjonalną przejawiają lękowy bądź lękowo –ambiwalentny styl przywiązania. Zatem oprawcy często wydają się hołdować zasadzie, że najlepszą obroną jest atak. Co nie jest ani pocieszające ani usprawiedliwiające. Pokazuje jednak, że Ci którzy kreują się na osoby dominujące i przytłaczające swoją ofiarę nie zawsze są psychopatycznie pozbawione uczuć. Niestety jednak czasami bywa również tak…
Spójrzmy oprawcom w oczy
Jakie typy sprawców przemocy emocjonalnej możemy wyróżnić i dostrzec w niestety często podobnych historiach ofiar:
- Agresor psychopatyczny– brak reaktywności emocjonalnej i sumienia;
- Agresor super opanowany – skrajnie perfekcjonistyczny, silna potrzeba kontroli nad partnerem_ką;
- Agresor cykliczny, labilny emocjonalnie – bardzo słaba kontrola swoich uczuć, niska samoakceptacja i poczucie bezsilności.
Przemoc – kiedy jest uwikłaniem?
Pierwszy typ osobowości, które się przyciągają to bardzo często osoby z cechami osobowości z pogranicza/ histronicznej z osobami z cechami osobowości antyspołecznej/ narcystycznej.
Jedni i drudzy przejawiają niestabilność emocjonalną, emocje są na zasadzie sinusoidy. Oboje z partnerów mają nieuporządkowane emocje. Osoby z cechami osobowości narcystycznej/ antyspołecznej mogą odczuwać dużą złość, często bez świadomości tych przeżyć. Jedni i drudzy mają lęk przed odrzuceniem, lęk przed samotnością, niską samoocenę. Jeśli takie osoby łączą się w pary, jest im bardzo źle. Na początku może być pięknie, dynamicznie, namiętnie, ale w miarę upływu czasu i jak idealizacja opada pojawiają się trudności, a przemoc emocjonalna eskaluje.
W takiej relacji mogą pojawiać się szantaże emocjonalne. Mimo że osoby cierpią, to z uwagi na swoje lęki, słabości nie są w stanie z tej relacji wyjść. Jest to możliwe podczas terapii, podczas przepracowywania toksycznych mechanizmów. Póki pomocy specjalisty nie ma, trudno będzie partnerom opuścić taką raniącą relację.
Toksyczna, przemocowa relacja
Osoby z cechami osobowości zależnej z osobami z cechami osobowości antyspołecznej/ narcystycznej/ mieszany typ zaburzeń osobowości.
Jest to połączenie wyjątkowo toksyczne. Często osoby zależne „wiszą” na takim partnerze „jak bluszcz”. Przemoc emocjonalna może zaczynać się od drobnych rzeczy. Może to być, np. umniejszanie w prozaicznych kwestiach.
Jak przemoc staje się narzędziem huśtawki emocjonalnej?
- Faza narastania napięcia między partnerami – pozornie następuje próba poradzenia sobie z konfliktem.
- Faza ataku – eskalacja konfliktu, przemocy.
- Faza miodowego miesiąca – rozładowanie napięcia. Sprawca przeprasza, kupuje kwiaty, robi obiady. Nie pada jednak słowo „przepraszam”. Jest to moment zaprzeczania rzeczywistości, udawania, że nic się nie stało. Ten okres utrudnia wyjście z tego błędnego kręgu, osoby wmawiają sobie, że coś się zmieni.
Rodzaje przemocy emocjonalnej
- Wyśmiewanie (osoby, przekonań, potrzeb, preferencji, zasad itp.)
- Brak wsparcia
- Krytyka
- Manipulowanie
- „Karanie” milczeniem, ignorowanie, udawanie, że drugiej osoby nie ma
- Brak uczuć, szacunku
- Izolowanie
- Kontrola (np. czytanie wiadomości w telefonie)
- Nieszanowanie granic (np. wchodzenie do łazienki, kiedy jest w nim druga osoba)
- Wymuszanie podporządkowania się (np. przerywanie, odmowa rozmowy)
- Ograniczanie snu, pożywienia, zasobów materialnych
- Upokarzanie, zawstydzanie
- Szantażowanie, stosowanie gróźb
- Wzbudzanie wyrzutów sumienia (np. rodzice w stosunku do dzieci)
Najbardziej okrutny ze sprawców – gdy przemoc ubiera się w płaszcz dobrodzieja…
Gaslighting – forma przemocy emocjonalnej, będąca pod maską, płaszczykiem dobroci i uprzejmości. „Wyrafinowana” i niebezpieczna forma przemocy. Mówiąc po polsku jest to wmawianie choroby psychicznej.
Jest to rodzaj przemocy, w którym stopniowo dochodzi do przejęcia przez sprawcę kontroli nad drugą osobą. Na początku ciężko to uchwycić, często jest to wysublimowane, jednak z czasem coraz bardziej wyraziste. W takiej sytuacji osoba poddawana przemocy ignoruje różne ostrzeżenia, alerty, nie dostrzega niebezpieczeństwa.
Częste wypowiedzi sprawcy tej formy przemocy: „masz urojenia” ; „ nie możesz sobie zaufać, zaufaj mi” ; „robię to dla Ciebie, jesteś dla mnie najważniejsza”.
Nierzadko zdarza się, że są to osoby o rysie antyspołecznym/ narcystycznym. Bywa też, że osoby posługujące się tą formą przemocy chcą tuszować zdradę.
Często osoby poddawane tej formy przemocy odcinają się od innych bliskich, przychylnych im osób, wierząc tylko partnerowi tym trudniej jest pomóc osobie, która doświadcza gaslightingu.
Czy to już przemoc czy jeszcze „kochanie”?
Warto zwrócić uwagę, że przemoc emocjonalna karmi się wizjami związku w których romantyczne uniesienia i dramatyczne sceny zazdrości potwierdzają poziom natężenia uczuć a co za tym idzie stereotypowo ich prawdziwość. Pierwsze zachowania przemocowe takie jak kontrola, dominacja czy dążenie do spędzania ze sobą jak najwięcej czasu (docelowo izolacja od bliskich) brane są za dobrą monetę.
Warto pamiętać, że wolności nie zabiera się od razu a osoby przemocowe wobec swoich bliskich często granice szacunku czy wolności drugiej osoby przekraczają stopniowo.
To co ważne to również to, że bycie sprawcą przemocy nie zawsze dotyczy mężów czy Partnerów. Czasami przemocowe relacje są pod płaszczykiem „przyjaźni” „macierzyństwa” „ojcostwa” „macierzyństwa” etc.
Przemoc nie ma ani płci, ani wieku, ani statusu społecznego. Warto o tym pamiętać i gdy czujemy że my lub nasi bliscy jej doświadczamy w jakiejś relacji w pierwszej kolejności warto skorzystać z kwestionariusza, który pokaże nam, ze sprawcy mają jednak wiele wspólnego. Gdy to sobie uświadomimy warto skorzystać z pomocy terapeuty, aby wyjść z uwarunkowań, które nas w takich relacjach trzymają.
